Thoái hóa khớp gối là tình trạng thường gặp ở người cao tuổi, tổn thương chính là ở sụn khớp, mất dần khả năng đàn hồi, làm mất tính linh hoạt vốn có. Đối với bệnh nhân thoái hóa khớp nặng, phẫu thuật là phương pháp giúp người bệnh giảm đau nhức, kết hợp với các bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ giúp rút ngắn thời gian hồi phục.

1. Mục tiêu của việc tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ

Đa số bệnh nhân cải thiện được tình trạng đau nhức khớp gối sau phẫu thuật. Sự suy giảm về hoạt động chức năng và sức mạnh của cơ thường tồn tại trong khoảng 1 năm sau khi phẫu thuật. Nhiều bệnh nhân gặp phải tình trạng mất khả năng kiểm soát thăng bằng và cử động, nguy cơ té ngã cao hơn. 

Tập luyện đi lại sau phẫu thuật khớp gối

Các bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối thường được áp dụng cho bệnh nhân trải qua phẫu thuật với mục tiêu:

– Tối ưu hóa kết quả sau phẫu thuật.

– Giảm phù nề.

– Phục hồi khả năng vận động và chức năng của khớp.

– Giảm đau

– Tăng sức dẻo dai của cơ và dây chằng.

– Giúp người bệnh mau qua lại hoạt động bình thường của cuộc sống hàng ngày. 

– Mở rộng tầm vận động của khớp gối gần bằng hoặc bằng trước khi phẫu thuật.

2. Những nhóm tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ phẫu thuật thay khớp

Ngày càng có nhiều dịch vụ phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối được ra đời, nhằm tối đa hóa tình trạng chức năng của bệnh nhân và cải thiện kết quả sau phẫu thuật. 

Các chương trình phục hồi chức năng thay khớp gối cần được hỗ trợ bởi các chuyên gia và kỹ thuật viên phục hồi chức năng, phẫu thuật chỉnh hình. 

– Bài tự tập bao gồm:

Những bài phục hồi chức năng tại chỗ như co duỗi chân, xoay khớp gối, khớp chân. 

Những bài tập cơ: là các bài tập cơ mông, khớp háng, tập cơ đùi và cơ cẳng chân.

Bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối có hỗ trợ

– Bài tập trợ giúp: Đây là những bài tập cần có sự can thiệp giúp đỡ của người nhà hoặc các chuyên gia, cần sự theo dõi và có độ khó cao như tập giữ thăng bằng, kéo giãn thụ động khớp gối, đứng thẳng, các bài tập tăng lực chân…

3. Các bài tập phục hồi chức năng sau mổ thay khớp gối, theo giai đoạn

Phục hồi chức năng sau thay khớp gối được Bộ y tế ban hành thông tư hướng dẫn, được chia thành các giai đoạn rèn luyện hồi phục gồm:

3.1. Giai đoạn 1: 1 đến 2 tuần sau mổ – tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ

* Mục đích: 

– Kiểm soát phù nề, giảm đau. 

– Duy trì duỗi gối 0º và gấp 100º. 

– Duy trì sức mạnh của cơ. 

– Di chuyển được với dụng cụ trợ giúp: Nạng, gậy, khung tập đi. 

– Duy trì bài tập tại nhà. 

 * Ngày 1

– Chườm lạnh: 15-20 phút/ lần x 3-5 lần/ngày.

– Tập co cơ tĩnh: người bệnh duỗi thẳng 2 chân, từ từ co cơ tĩnh bên chân phẫu thuật cứ5s co thì nghỉ 5s x 10 lần / ngày.

– Tập vận động khớp cổ chân và trượt gót chân ban đầu nê tập với sự hỗ trợ của tay để cảm nhận dần cơ khớp, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. 

– Tập ngồi xoay đều các vị trí trên hoặc ghế nằm. 

– Xoay đều khớp gối từ 0º đến 70º (có thể sử dụng máy hỗ trợ).

* Ngày thứ 2, ngoài các bài tập co duỗi như ngày 1 cần thực hiện thêm. 

– Bài tập độc lập trên giường. 

– Tập xoay, bẻ lên xuống khớp cổ chân. 

– Tập gấp, duỗi, dạng, khép háng theo hướng dẫn.

– Tập ngồi thẳng, chân chạm đất trên ghế 30 phút, 2 lần/ngày. 

– Tập đi lại ở khoảng cách gần có trợ giúp. 

–  Vận động chủ động khớp gối : 10º đến 80º

* Ngày thứ 3 – 5 sau phẫu thuật vẫn tấp 2 bài trên cùng các kỹ thuật khó hơn

– Tập các bài tập khớp gối: duỗi thẳng chân kéo dãn cơ và khớp, kết hợp tập gấp chủ động khớp gối qua, tăng dần độ khó qua mỗi lần tập để gập duỗi được tối đa.

– Tập tăng sức cơ đùi, cơ cẳng chân bằng các bài tập có sức cản. 

– Tập đứng thẳng 2 chân, đứng chịu lực lên từng chân, đến khi bệnh nhân tự giữ được thăng bằng. Nhấc 2 chân lên xuống. 

Tập đứng thẳng bằng 2 chân và giữ thăng bằng

– Tập gấp duỗi dạng khép khớp háng để luyện phản xạ cơ. 

– Tập di chuyển với nạng, khung tập đi. 

3.2. Giai đoạn II: Từ 2 đến 5 tuần sau phẫu thuật

* Mục đích: 

– Gia tăng không gian vận động của khớp từ 0º đến 115º . 

– Tăng cường sức mạnh của đôi bàn chân.

 – Cảm nhận và hoạt động cơ, khớp các bước cơ bản.

– Người bệnh thành thạo các bài tập, có thể tự tập  tại nhà.

* Phương pháp: 

Tiếp tục các bài tập giai đoạn 1 và thực hiện các bài tập kỹ thuật cao hơn 

– Bài tập thụ động, chủ động có trợ giúp để gấp duỗi khớp gối . 

 – Bài tập kéo giãn thụ động khớp gối dưới sự hướng dẫn của kỹ thuật viên. 

– Tăng cường sức mạnh cơ: kết hợp thêm các vật cản.

– Từ tuần thứ 3 tập xuống tấn. 

– Tập di chuyển qua các chướng ngại vật cùng nạng đỡ

3.3. Giai đoạn III: Sau phẫu thuật từ 6 đến 8 tuần 

* Mục đích: 

– Cải thiện tầm vận động khớp từ 0 đến 115º – 120º.

– Giữ thăng bằng, tự đi lại mà không cần bám víu, tốt nhất có thể đi bộ, đạp xe,..

– Tự thực hiện các hoạt động sinh hoạt thường ngày. 

Các bài tập phục hồi chức năng khớp gối sau mổ thay khớp gối phải được lên giáo án và được giám sát bởi một chuyên gia được đào tạo về phục hồi chức năng. Một vài trường hợp, người bệnh có thể được can thiệp bằng các kích thích từ bên ngoài như xoa bóp trị liệu, châm cứu, xung kích điện thần kinh cơ,… nhằm nâng cao hiệu quả điều trị.